روش شناسی امام علی (علیه السلام) در تربیت زاهدانه

چکیده زهد از مفاهیم پرکاربردی است که در مباحث عرفانی و اخلاقی جایگاهی ویژه دارد. در کتاب نهج البلاغه، واژه و مفهوم زهد ورزی در دنیا، در خطبه ها، نامه ها و حکمت ها فراوان دیده می شود. عصمت و حکمت امیر مومنان در کنار بلاغت بی نظیر امام، هر پژوهشگری را ترغیب می کند تا راز تکرار یک مفهوم، در کتابی که مفهوم نامش «سخن به جا گفتن» است را دریابد. اندیشمندان دینی، با اشاره به تکرار فراوان این مفهوم، آن را از عناصر موعظه ای نهج البلاغه دانسته اند و در نتیجه تکرار آن را توجیه می کنند. زیرا تأثیر موعظه با تکرار افزون می شود. اما آن گاه که مفاهیم زاهدان? نهج البلاغه و سخنان امیر مومنان علی × را در ظرف زمانی صدور خطبه ها و نامه ها قرار می دهیم و سیر? رفتاری امام و شاگردانش را با رویکردی روش شناختی تحلیل و بررسی می کنیم؛ به نظام تربیتی جامعی بر اساس پرورش استعدادهای فطری، به نام «تربیت زاهدانه» دست می یابیم که به نظر می رسد رمز تکرار این مفهوم در نهج البلاغه، اقبال انبیاء عظام ^ و عرفا به وارستگی و زهد باشد. و به دیگر سخن، زهد رهاورد زمانی خاصی نیست. بلکه زهدورزی در دنیا ارزش اساسی و ذاتی دارد. برای برقراری نظام تربیت زاهدانه، راهکارهای نظری و عملی در سخنان امیر بیان ارائه شده است. شیوه ها و روش هایی که آن حضرت در پرورش وارستگان به کار گرفته اند، برای اجرایی کردن نظام تربیتی زاهدانه کارگشا هستند. اهمیت برقراری این نظام تربیتی پرورش استعدادهای فطری، آزادی انسان ها و رهایی جوامع از انواع بحران های فردی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است که با آن دست به گریبانند. آشنایی با حقیقت زهد، راهکارهای نظری و عملی برای رسیدن به وارستگی، به کارگیری روش های مناسب در تربیت زاهدانه و درک جایگاه این نظام تربیتی؛ از مهم ترین اهداف پژوهش پیش روست. کلید واژه ها: علی ×، زهد، وارستگی، رفاه طلبی، دنیاگرایی، تربیت، روش های تربیت.